89 De zede en haar offer

De oorsprong van de zede kan herleid worden tot twee gedachten: 'de gemeenschap is meer waard dan het indi­vidu' en 'het duurzame voordeel moet worden verkozen boven het vluchtige'; waaruit geconcludeerd kan worden dat het duurzame voordeel van de gemeenschap per se boven het voordeel van het in­dividu, met name boven diens kortstondige welbevinden, maar ook boven zijn duurzame voordeel en zelfs boven zijn voordeven gesteld dient te worden. Of het individu nu lijdt onder een instelling tot nut van het algemeen, of hij nu aan haar wegkwijnt, om harentwil te gronde gaat,-de zede moet behouden, het offer gebracht worden. Een dergelijke geesteshouding ontstaat echter alleen bij degenen die niet het offer zijn,-want het offer voert in zijn zaak de mogelijkheid aan dat het individu misschien méér waard is dan velen, en ook dat het kortstondige genot, de seconde in het paradijs, misschien hoger gewaardeerd moet worden dan het lusteloos voortduren van een pijnloze of comfortabele toestand. De filosofie van het offerdier maakt zich altijd te laat kenbaar: en dus blijft het bij de zede en de zedelijkheid: die alleen maar de gevoeligheid is voor het totaal van alle zeden volgens welke men leeft en opgevoed werd-let wel, niet opgevoed als individu, maar als lid van het geheel, als tot de meer­derheid behorend nummer. - Zo gebeurt het voortdurend, dat het individu zichzelf met behulp van zijn zedelijkheid overstemt.